Witamy w kolejnej, już siódmej części naszego cyklu analizy projektu Ustawy o Sygnalistach. Dzisiaj prawnicy z Kancelarii Prawnej A. Oszczęda – Ł. Sowa, Radcowie prawni i Adwokaci zajmą się tematem Zgłoszeń zewnętrznych i ujawnień publicznych. Omówimy jak obsługiwać zgłoszenia zewnętrzne Sygnalistów, jak reagować na ujawnienia publiczne nieprawidłowości i jak chronić Sygnalistów w tych sytuacjach.
W tym momencie możemy polecić wam opracowany przez Detectio Group system DGSygnalistaPRO który obsłuży Sygnalistów w Twojej Organizacji w sposób zgodny z wymaganiami prawnymi. Kliknij tutaj aby poznać naszą ofertę
Inne części naszego cyklu:
- Część 1:Omówienie ustawy i Zakresu Podmiotowego
- Część 2:Zakres przedmiotowy i wyłączenia
- Część 3:Ochrona Danych Osobowych
- Część 4: Zakaz działań odwetowych i środki ochrony
- Część 5: Zgłoszenia wewnętrzne
- Część 6: Zgłoszenie zewnętrzne i ujawnienie publiczne
- Część 7: Przepisy karne
ZGŁOSZENIE ZEWNĘTRZNE
Zgłaszający może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. Zgłoszenie zewnętrzne jest przyjmowane przez organ publiczny. Zgodnie z dyrektywą (art. 11 ust. 1) „Państwa członkowskie wyznaczają organy właściwe do przyjmowania zgłoszeń, przekazywania informacji zwrotnych na ich temat i podejmowania działań następczych w związku z nimi i zapewniają tym organom odpowiednie zasoby.”.
Art. 2 pkt 6 komentowanego projektu ustawy stanowi, że przez organ publiczny należy rozumieć naczelne i centralne organy administracji rządowej, terenowe organy administracji rządowej oraz inne organy państwowe, wójta, burmistrza, prezydenta, starostę, marszałka oraz regionalne izby obrachunkowe, właściwe do podejmowania działań następczych w dziedzinach wskazanych w art. 3 ust. 1 komentowanego projektu ustawy.
Zgłoszenie zewnętrzne może być dokonane do Państwowej Inspekcji Pracy w przypadku, w którym zgłaszający nie może określić organu publicznego właściwego do przyjęcia zgłoszenia.
Zgłoszenia zewnętrznego, dotyczącego przestępstwa, dokonuje się Policji.
Do prokuratora można dokonać zgłoszenia zewnętrznego stanowiącego naruszenie prawa w zakresie stosowania aktów Unii Europejskiej, interesów finansowych Unii lub podatku od osób prawnych, dotyczącego przestępstwa:
1) przeciwko interesom finansowym Unii Europejskiej,
2) związane z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych,
3) dotyczące mienia wielkiej wartości, grożące szkodą wielkiej wartości lub taką szkodę powodujące,
4) łapownictwa i płatnej protekcji,
5) prania pieniędzy,
6) fałszowania oraz obrotu fałszywymi pieniędzmi, środkami lub instrumentami płatniczymi,
7) fałszowania faktur oraz posługiwania się takimi fakturami
Organ publiczny również musi mieć procedurę zgłoszeń zewnętrznych (art. 32 oraz art. 42-43 komentowanego projektu ustawy).
Organ publiczny:
1) przyjmuje zgłoszenie zewnętrzne;
2) dokonuje wstępnej weryfikacji zgłoszenia zewnętrznego, polegającej na ustaleniu, czy zgłoszenie dotyczy informacji o naruszeniu prawa oraz ustaleniu, czy zgłoszenie dotyczy naruszeń w dziedzinie należącej do zakresu działania tego organu, a jeżeli nie należy – ustaleniu organu publicznego właściwego do podjęcia działań następczych;
3) rozpatruje zgłoszenie zewnętrze – w przypadku gdy zgłoszenie dotyczy naruszeń w dziedzinie należącej do zakresu działania tego organu;
4) przekazuje zgłoszenie zewnętrzne niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia dokonania zgłoszenia, a w uzasadnionych przypadkach nie później niż w ciągu 30 dni, do organu publicznego właściwego do podjęcia działań następczych – w przypadku gdy zgłoszenie dotyczy naruszeń w dziedzinie nienależącej do zakresu działania tego organu oraz informuje o tym zgłaszającego;
5) podejmuje działania następcze z zachowaniem należytej staranności;
6) przekazuje zgłaszającemu informację zwrotną (projektowany art. 40).
Należy wskazać, iż w zakresie nieuregulowanym do postępowania przed organami publicznymi będą stosowane odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (projektowany art. 51).
Dodatkowo, organ publiczny właściwy do podjęcia działań następczych będzie wydawał zaświadczenie, w którym potwierdzi, iż zgłaszający podlega ochronie określonej w przepisach rozdziału 2 (art. 37 komentowanego projektu ustawy). Na wydanie takiego zaświadczenia ww. organ będzie miał 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia. Umożliwi to wnikliwą weryfikację całokształtu okoliczności wskazanych przez zgłaszającego.
Wydanie zaświadczenia nastąpi na podstawie art. 217 k.p.a. Zgodnie zaś z art. 219 k.p.a. na postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia przysługuje zażalenie. Art. 52 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. (t.j. Dz. U. 2023 poz. 259) Prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi przyznaje prawo skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w razie wyczerpania środków zaskarżenia przysługujących na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego. Wobec tego zgłaszającemu będzie przysługiwało prawo sądowej kontroli wydania zaświadczenia.
Wydanie zaświadczenia będzie dodatkowo uzależnione od złożenia oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, iż informacja o naruszenia prawa będąca przedmiotem zgłoszenia była prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia.
Organ publiczny odstępuje od przekazania zgłoszenia zewnętrznego, jeżeli zgłoszenie nie dotyczy informacji o naruszeniu prawa. Organ publiczny informuje zgłaszającego o odstąpieniu od przekazania zgłoszenia zewnętrznego, podając ustalenia ze wstępnej weryfikacji zgłoszenia. Odstępując od przekazania zgłoszenia zewnętrznego, organ publiczny może poinformować zgłaszającego, że informacja objęta zgłoszeniem należy do trybu podlegającego przepisom odrębnym, w szczególności jako przedmiot powództwa cywilnego, zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, skargi do sądu administracyjnego, skargi, wniosku lub petycji, lub może zostać przedstawiona w innym trybie do rozpatrzenia właściwym organom. Poinformowanie zgłaszającego nie wpływa w szczególności na dopuszczalność wniesionego później środka prawnego, bieg terminów ani na treść rozstrzygnięcia lub sposób zakończenia postępowania. Informacja przekazana zgłaszającemu zawiera pouczenie w tym zakresie.
Organ publiczny może zwrócić się do zgłaszającego o wyjaśnienia lub dodatkowe informacje w zakresie przekazanych informacji, jakie mogą być w jego posiadaniu, wykorzystując adres do kontaktu. Jeżeli zgłaszający sprzeciwia się przesłaniu żądanych wyjaśnień lub dodatkowych informacji lub przesłanie takich żądań może zagrozić ochronie tożsamości zgłaszającego, organ publiczny odstępuje od żądania wyjaśnień lub dodatkowych informacji.
W uzasadnionych przypadkach organ publiczny może przekazać w celu przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego zgłoszenie:
1) jednostkom organizacyjnym podległym lub nadzorowanym;
2) innej jednostce organizacyjnej, której powierzono zadania w drodze porozumienia.
Zgłoszenie zewnętrzne może być również zgłoszone w sposób ustny albo pisemny.
UJAWNIENIE PUBLICZNE
Ujawnienie publiczne również kwalifikuje się do objęcia ochroną. Ujawnienie publiczne to podanie informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej (telewizja, social media). Zglaszający chcący dokonać ujawnienia publicznego i podlegać ochronie wynikające z ustawy powinien postępować zgodnie z procedurą wynikającą z rozdziału 5 komentowanego projektu ustawy.
Ujawnienie publiczne będzie wiązało się z ochroną, gdy ujawniający dokona w pierwszej kolejności zgłoszenia wewnętrznego i zewnętrznego lub od razu zgłoszenia zewnętrznego, ale w odpowiedzi na zgłoszenie nie zostaną podjęte w terminie żadne odpowiednie działania.
Wyjątek: gdy wymóg wcześniejszego zgłoszenia wewnętrznego lub zewnętrznego nie musi być zachowany, stanowią przypadki, w których osoba ma uzasadnione podstawy, by sądzić, że: naruszenie może stanowić bezpośrednie lub oczywiste zagrożenie dla interesu publicznego, na przykład w przypadku sytuacji wyjątkowej lub ryzyka wystąpienia nieodwracalnej szkody; lub w przypadku dokonania zgłoszenia zewnętrznego grozić jej będą działania odwetowe lub istnieje niewielkie prawdopodobieństwo skutecznego przeciwdziałania naruszeniu z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, takie jak możliwość ukrycia lub zniszczenia dowodów lub możliwość istnienia zmowy między organem a sprawcą naruszenia lub udziału organu w naruszeniu.
Dyrektywa (art. 15 ust. 2) przewiduje ponadto, że jej przepisów o ujawnieniu publicznym nie stosuje się, gdy osoba ujawnia informacje bezpośrednio do prasy zgodnie z przepisami krajowymi ustanawiającymi system ochrony w związku z wolnością wypowiedzi i informacji.
Ponadto przepisów dotyczących ujawnienia publicznego nie stosuje się jeżeli dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych. W takim przypadku sygnalistę chroniłaby tylko anonimowość.
Autorzy:
Radca Prawny Anna OszczędaRadca Prawny Anna Myślicka.
